Profiel: Charli XCX heeft de popmuziek eindelijk naar haar hand weten te zettenAchtergrond (OOR)
Misschien is snotaap wel de beste vertaling van Brat. De term wordt corrigerend en normerend gebruikt. Als een aanspraak op slechte manieren, waarbij volwassenen irritant gedrag van jongeren benoemen. Met haar eerste ‘club-album’ eigent Charli XCX de term trots toe. De 31-jarige Charli, met zonnebril en lange zwarte krullen, heeft als Brat energie voor tien. Op wiebelende telefoonbeelden klimt de partygirl op een gifgroene container en danst wild op haar eigen liedjes. ‘I wanna dance to me me me!’
Ba-ba-ba. Rtt-rtt-rtt. Tu-tu-tu. Popclubplaat Brat is de eerste van haar soort. Het album werkt als concert tijdens Glastonbury én legt het fundament voor een dj-set van Boiler Room. Die kolkende dj-sets, op YouTube miljoenen keren bekeken, kregen snel een eigen naam: PARTYGIRL. En de clubby beats op Brat blazen de popmelodieën inderdaad op tot feestelijke ballonen.
Wat is dit voor feest, denk je, als de euforische popclubplaat opeens zelfbewust wordt.Deknaldrang slaat om in introspectieve overpeinzing. Als de dansvloer ontploft op de trashy electrohouse van Charlie’s topproducers A.G. Cook, Gesaffelstein en Hudson Mohawke, trekt Charli zich even terug. De nieuwe superster leunt met twee handen op de wasbak, terwijl de muren trillen op de beukende vierkwartsmaat. ‘Talk to myself in the mirror, just to re-enter the party’, zingt ze in het kwetsbare I might say something stupid.
Dit is net zo goed Charli XCX: open over sluimerende vraagstukken die jong-volwassenen bezig houden. Komt haar gekoesterde wens om op haar muziek te dansen uit, denkt ze aan de leeftijdsgenoten die gelukkige gezinsfoto’s met kinderen delen. Dan herinnert ze in So I wat haar tragisch overleden producer en vriendin SOPHIE zou zeggen. ‘And I know you always said “It’s okay to cry”. So I can cry, I can cry, so I cry.’
Brat verschijnt in de maand dat Purple Rain veertig jaar wordt. Net als de klassieker die Prince vereenzelvigde met de kleur paars, lijkt Charli XCX op Brat samen te smelten met de kleur groen. Niet het groen van GroenLinks, Starbucks en WhatsApp. Maar met het groen van een overrijpe limoen. En zoals het groen van Brat echt gifgroen is, is Charli XCX echt — 365 dagen, in 360 graden — Charli XCX.
‘Barbie pink is out, lime green is in’, schrijft de mode-afdeling van The Guardian. De zomer van 2024 wordt door The New York Times en Vogue zelfs ‘Brat summer’ genoemd, een hype die haastig betekenis wordt gegeven door grote modemerken. Zo is zelfs de kleur van Brat’s kinderlijk eenvoudige albumhoes invloedrijk. Het is uitzonderlijk dat een popalbum in de digitaal versnipperde wereld de mode kan informeren. Dat is history in the making. Pardon: herstory.
*
Met wie kun je Charli XCX vergelijken? Ze is extraverter dan Billie Eilish, meer ad-rem dan Taylor Swift en minder mystiek dan Lana del Rey. Het voelt alsof Charli naast je staat, alsof je haar kan appen. Als je de onvergelijkbare Charli XCX daarom met iemand wil vergelijken, kun je haar het beste vergelijken met Carly Rae Jepsen. De Amerikaanse essayist en cultuurcriticus Hanif Abdurraqib omschrijft Jepsen als een nieuw categorie popster. ‘Sommigen zeggen dat Jepsen appelleert aan het gevoel dat ze je vriendin kan zijn — iemand met wie je om tafel kunt zitten, iemand die zich volledig openstelt en oprecht lacht om je grapjes tijdens Netflix-marathons.’ Abdurraqib omschrijft Jepsen daarom niet als popartiest maar als ‘je vriend met jongensproblemen en grote dromen.’ Zoals Carly Rae Jepsen gewoon Carly is, is Charli XCX gewoon Charli.
Carly en Charli zijn vrienden van elkaar, zoals Charli met meer muzikanten vriendschappen onderhoudt. Vorig jaar nam ze het op voor Sam Smith, die online met fatshaming en queerfobie te maken kreeg. ‘Nooit in mijn leven heb ik iemand zoveel haatdragende reacties zien ontvangen. Het was echt ontmoedigend’, zegt ze in een mini-vlog. Die TikTok-video is op twee manieren classic Charli. Ten eerste omdat Charli haat en onrecht adresseert. Ten tweede omdat ze haat en onrecht adresseert zonder make-up, in haar ochtendjas, met gekleurde haarspelden.
Charli XCX is ook vrienden met Caroline Polachek. In 2011 stapt Charli op Polachek af, zoals de zangeres vorig jaar in OOR verhaalt. ‘Caroline, ik ben Charli, wat leuk je te ontmoeten. Ik wil dat je mijn muziek produceert.’ Polachek vertelt hoe de ontmoeting met Charli haar onzeker maakte. ‘Ik heb nooit iemands muziek geproduceerd’, stamelt ze terug. Maar Charli XCX keek met “een doodse blik” terug. Een blik waarin Polachek leest: “No bullshit, let’s get to work, bitch!”’
Wie Charli XCX in de Brat video’s ziet kan begrijpen dat de artiest intimiderend over kan komen. Het zit in de onbevreesde blik. De niemand maakt mij iets lichaamstaal terwijl ze in de video van 360 met naaldhakken over een gedekte tafel paradeert alsof het een modeshow is. ‘It’s okay to just admit that you’re jealous of me’, zingt ze in het spectaculair licht-ontvlambare Von Dutch, dat doet denken aan ruwe dance uit de jaren ’00. In de video geeft ze de camera een agressieve kopstoot, daarna bloedt haar voorhoofd.
In die video’s zie je Charli XCX als nieuw soort popster, waarin de persoonlijkheid net zo belangrijk is als de muziek. Haar succes lijkt plotseling, maar is lang in de maak geweest. In haar tienerjaren plaatste Charlotte Emma Aitchison (1992) als Charli XCX al popliedjes op MySpace. Die vroegste liedjes zijn geschreven in de stijl van de destijds populaire Kate Nash. Met het geluid van de Foundations-zangeres — schattig, op een huiselijke manier — krijgt ze op haar veertiende een platencontract bij het grote Atlantic-records, al past die vroege stijl haar eigenlijk niet goed.
Want Charli XCX is altijd een partygirl geweest, een artiest die dansbare muziek wil maken. Daar liep ze al mee door de gangen van haar middelbare school, met zwarte lippenstift en oogschaduw, luisterend naar Justice’s D.A.N.C.E. op mp3. Op haar veertiende gaf ze haar eerste concerten, tijdens illegale feesten in Londen. Die dansfeesten organiseert ze tegenwoordig gewoon zelf, thuis, in Los Angeles, in het huis dat van DJ Calvin Harris was. Bestie Troye Sivan, de Australische YouTuber die een trendy popster werd, noemt de raves in Charli’s huis legendarisch. Met die raves blijft de kunstenares dicht bij wie ze altijd is geweest.
Soms heeft Charli succes door rebels zichzelf te zijn. In 2014 scoort ze een wereldhit met Boom Clap. Ze schenkt haar liedjes aan artiesten als Shawn Mendes, Blondie en Selena Gomez. Toch zijn die liedjes net te vreemd, net te afwijkend om door te breken tot de populariteit van, bijvoorbeeld, generatiegenoot Dua Lipa. Geen wonder dat Charli zichzelf op Brat omschrijft als ‘Famous, but not quite’.
Roem of niet, plezier klinkt als een rode lijn door Charli’s muziek, al is het de vraag of Charli altijd plezier haalde uit de muziekwereld. In 2012 is Charli XCX te gast in de ochtendshow van Giel Beelen. De dj vraagt Charli op een ‘geile manier’ goedemorgen te zeggen. Als Charli goedemorgen zegt, vraagt Beelen of Charli ‘zichzelf al aan het vingeren is’. ‘No’, zegt ze, resoluut, na een ongemakkelijke stilte. ‘Just got asked if I was fingering myself on the radio. S/o sexism’, plaatst Charli op Twitter. Buitenlandse media als NME en MTV pakken het item op. ‘I don’t care’, reageert Beelen. ‘I love it 😉 thx was fun!’
Sinds die ochtendshow op 3FM heeft Charli amper Nederlandse concerteren gegeven. Aangekondigde shows in Tivoli en Paradiso worden afgezegd. Ook deze zomer — tijdens de #bratsummer — slaat ze Nederland over. Nederlandse fans speculeren dat het radio-incident mogelijk verband houdt met de weinige shows in Nederland. In interviews refereert Charli zijdelings aan soortgelijke ervaringen in de muziekindustrie, zoals de vele keren dat haar gevraagd wordt naar haar hit Royals.
Royals is een hit van Lorde, niet van Charli XCX. De twee artiesten breken door in dezelfde tijd en worden vaak door elkaar gehaald. ‘Zij had lang haar, ik had lang haar’, zegt Charli tegen Rolling Stone. ‘Zij droeg zwarte lippenstift, ik droeg ook ooit zwarte lippenstift. Maar ik kon dat niet zijn geweest, want we zijn totaal verschillende mensen. Ik maak geen muziek die ook maar enigszins op Royals lijkt.’
Het is een wereld van verschil, inderdaad. Terugkijkend loopt Charli XCX ver op de troepen vooruit. Op jonge leeftijd heeft ze een creatieve visie ontwikkeld. Maar haar plan om een brug te slaan tussen pop en dance wordt door de commerciële muziekindustrie als lastig-te-verkopen beoordeeld. Juist in die periode keert Charli terug naar haar geliefde Londense clubs, de plek waar ze als tiener te vinden was. Daar stuit ze op een nieuwe ontwikkeling die dan nog écht nieuw is: PC Music.
Het Londense PC Music wordt in 2013 opgericht door producer en dj A.G. Cook en groeit snel uit tot een heuse beweging. Het label trekt popmuziek naar een nieuw plan. In de stuiterende producties lijken smurfen te zingen, terwijl olifanten toeteren op beats. Het geluid van PC Music — dat ‘hyperpop’ gaat heten — wordt wisselend ontvangen. Het Amerikaanse Vulture omschrijft het geluid als ‘polariserend’ en zet PC Music neer als overdreven en surrealistisch. Toch trekt de creativiteit van PC Music veel innovatieve kunstenaars. Al snel zijn artiesten als SOPHIE, Danny L Harle, Sega Bodega, Kane West, Hannah Diamond en Tommy Cash verbonden aan het Londense label, waar verder haast uitsluitend zangeressen muziek uitgeven. Bij PC Music krijgt Charli XCX creatieve vrijheid. Ze voelt zich snel thuis, op het moment waar ze zich elders niet thuis voelt.
In 2016 verschijnt een nieuwe EP, de eerste samenwerking met PC Music. Vroom Vroom wordt geheel geproduceerd door PC Music-superster SOPHIE. ‘Vroom Vroom just sounds dead behind the eyes’, staat in een recensie voor Pitchfork. Pitchfork geeft de EP van twaalf minuten in eerste instantie een 4.5 uit 10.0.
Toch blijven PC Music en Charli XCX samenwerken. In 2019 doet Charli een dappere poging om de popmuziek van binnenuit te vernieuwen. Haar derde album, Charli, staat vol gasten die later doorbreken, zoals Troye Sivan, Lizzo, Kim Petras, CupcakKe, Clairo en Yaeji. ‘Helaas valt het overgrote deel van die liedjes erg tegen’, staat in de bespreking van OOR.
Acht maanden later ligt de opvolger klaar. Tijdens het schrijven vraagt Charli via Twitter feedback aan haar fans. Wat vinden jullie van deze lyric? Is dit nummer wel de moeite waard? Terwijl Nederlanders massaal wc-papier inslaan, schrijft Charli in de eerste zes weken van COVID-19 haar meest persoonlijke liedjes. Ze deelt het vervolgens met de hele wereld. ‘So long, been scared to show my feelings’, zingt ze op How i’m feeling now. En: ‘My therapist said, I hate myself really bad.’
Met Crash uit 2022 — een extatisch chaotisch album — probeert Charli nog een keer de popmuziek naar haar hand te zetten. Crash is een conceptalbum met een knipoog. In een interview met Apple Music vertelt ze hoe ze plaat bouwt rondom haar worsteling met het imago van een popartiest. ‘Am I a pop girl?’ vraagt hardop aan Zane Lowe. Ze zegt: ‘Ik heb het gevoel dat we in een tijd leven waarin de muziekindustrie een beetje mijn richting op beweegt?’
Dat doet de muziekindustrie tijdens de #BRATSUMMER zeker. Anthony Fantano — mogelijk de bekendste muziekjournalist ter wereld — geeft Brat een zeldzame 10. Het gewogen oordeel van Metacritic? Een 9.5, met gemak de hoogste score van 2024 tot dusver. De Brat-zomer is dus onmiskenbaar van nu. En toch, om de zomer van Brat op waarde te schatten, is het interessant om even terug te kijken.
Het is pas vijf jaar geleden dat Primavera Sound pionierde met het instellen van het vrouwenquotum. In 2019 pleitte festivaldirecteur Marta Pallarès, als eerste, voor een festival met een gelijke verdeling van mannelijke en vrouwelijke artiesten. Wie terugkijkt naar vroegere edities van popfestivals als Pinkpop en Lowlands ziet al snel de urgentie van Pallarès’ quotem. Bovenaan het programma stonden mannen, vrouwen werden systematisch ondervertegenwoordigd. Interessant aan de carrière van Charli XCX is dat haar carrière samenvalt met de paradigma-shift die aangewakkerd werd door Marta Pallarès.
Nu domineren vrouwen de Grammy Awards en worden met When We All Fall Asleep en Norman Fucking Rockwell! moderne klassiekers geschreven. Nu beïnvloedt Beyonce met haar Renaissance tour de Europese economie en wordt de carrière van Taylor Swift bestudeerd tijdens universitaire cursussen. En nu schrijft RTL Boulevard: ‘Charli XCX voelt zich eindelijk geaccepteerd in de muziekscene’.
De muziekwereld kan hard en snel zijn. Na een misstap — een verkeerde hitsingle, een marketingplan of imago dat niet aanslaat — staat nieuwe aanwas in de startblokken. Dat gebeurde niet bij Charli XCX. ‘I went my own way and I made it’, zingt Charli op de bubbelende Brat opener 360. ‘I’m your favorite reference, baby’.
En dan slaat de zelfverzekerdheid opnieuw om in twijfel, als Charli kennis maakt met de baby van haar vrienden. Het kraambezoek zet haar aan het denken. ‘Now they both know something that I don’t’, zingt ze in het ontroerende I think about it all the time. ‘Ben ik minder een vrouw als ik geen kind heb?’, vraagt Charli zichzelf hardop af in het zomernummer van Rolling Stone. Het is een vraag die veel jonge vrouwen van haar leeftijd herkennen. ‘Van vrouwen wordt verwacht dat ze sexy, vrij, leuk en wild te zijn’, zegt Charli. ‘Maar je moet een beslissing nemen – omdat we als vrouw een klok hebben.’
In een interview met The Guardian gaat Charli XCX in op Girl, So Confusing, een liedje over verwachtingen van vrouwen in de muziekindustrie, verwachtingen die Charli ‘onrealistisch’ noemt. Daarna onthult ze dat Girl, So Confusing gaat over een bevriende vrouwelijke muzikant gaat die ze ‘niet kan peilen’. ‘Relaties tussen vrouwen zijn super-ingewikkeld en multi-gelaagd’, zegt ze. Online voedt deze bekentenis speculaties. Over wie praat Charli als ze in zingt ‘Sometimes I think I might hate you’?
Veertien dagen na Brat verschijnt het antwoord. In een remix van Girl, so confusing duikt Lorde op. Speel de The Girl, so confusing version with Lorde voor iemand die stelt dat alle popmuziek al eens gemaakt is want juist deze remix lijkt een sleutelmoment in het muziekjaar te worden. Charli en Lorde doen hier iets nieuws. Ze praten — volledig in lijn met Brat — in vluchtige tekstberichten. Zonder rijmschema, ondoordachte internettaal, alsof ze spraakberichten naar haar vrienden stuurt via Instagram DM. In die kernachtige zinnen verhalen de artiesten waarom ze eigenlijk geen vriendinnen zijn. ‘People say we’re alike, they say we’ve got the same hair’, zingt Charli, nadat ze opbiecht dat ze het ‘awkward’ vindt om met Lorde uit eten te gaan. ‘Cause we don’t have much in common’.
De reactie van Lorde verschijnt in de week waarin de wereldgezondheidsorganisatie schrijft hoe de mentale gezondheid van jonge vrouwen wereldwijd verslechterd. Lorde, zelf een invloedrijke zangeres en jonge vrouw, gaat in op hoe Charli hun relatie omschrijft. Lorde vertelt-zingt, al even ongefilterd, waarom ze het etentje in het restaurant met Charli op het laatste moment afzegt. ‘I was so lost in my head’, zingt ze. ‘I’ve been at war in my body, I tried to starve myself thinner, and then I gained all the weight back.’
Dan richt Lorde zich weer tot Charli.
Lorde: ‘Forgot that inside the icon, there’s still a young girl from Essex’.
Voor OOR.