Concert: zelfs het stemmen van de harp is indrukwekkend bij fabuleuze Joanna Newsom
Er zijn maar weinig artiesten die zo hun eigen weg durven te gaan als Joanna Newsom. De virtuoze harpiste is even geliefd bij kenners als onbegrepen door de massa. Toch verkoopt Newsom wereldwijd buitengewoon veel platen in haar genre. Dat is niet zo gek, want Ys (2006) en driedubbelaar Have One On Me (2010) zijn twee volstrekt eigenzinnige albums die hun gelijken niet kennen. Het vorig jaar uitgebrachte Divers bleef in de schaduw van deze meesterwerken, zonder dat hier ook maar iemand over klaagde. De excentrieke Newsom klonk hier toegankelijker en meer down to earth. Het feit dat optredens van Joanna Newsom zeldzaam zijn stond niet garant voor het vullen van de Nijmeegse schouwburg De Vereeniging, waarna haar concert verplaatst werd naar het kleinere Doornroosje. Toch weet Newsom de liefhebber als geen ander te bereiken. Voor aanvang staat er al een enorme rij te kleumen voor de deur. Terecht. Dit schouwspel wil je van dichtbij zien, want eens in de zoveel tijd zie je een concert waarbij werkelijk elk detail klopt. Een uniek concert. Met een uniek voorprogramma.
Niemand minder dan Robin Pecknold, de favoriete muzikant van Joanna Newsom, is namelijk mee op tournee. Geen famille van Pechtold, zoals sommige Nijmegenaren hardop dachten, maar de frontman van de invloedrijke band Fleet Foxes. Een bijzondere aangelegenheid, want Pecknold was niet eerder solo te zien op een Nederlands podium. Wie echter de bekendste Fleet Foxes-liedjes in een uitgekleed jasje verwacht komt bedrogen uit. Alles is nieuw aan Robin Pecknold. Niet alleen heeft zijn verwaarloosde kluizenaarsbaard plaats gemaakt voor gladgeschoren wangen, ook bestaat zijn set uit een zevental nagelnieuwe liedjes. Of het langverwachte derde Fleet Foxes album aanstaande is valt echter niet te zeggen. Afgezien van wat welgemeende “thank you’s”, laat Pecknold niets los over de liedjes die hij speelt. We weten daarom geen titels, maar – kolere – wat is dit intrigerend materiaal. Het klinkt nog wat duisterder en meer melancholisch dan we van hem gewend zijn. Het gitaarspel doet soms denken aan Nick Drake’s Pink Moon, maar wel op geheel eigen wijze. Nijmegen zwijgt, huivert en krijgt kippenvel wanneer Pecknold zijn mond open doet, maar dit ontgaat de singer-songwriter vast. Hij speelt in opperste concentratie en in zichzelf gekeerd. Zijn talent is exceptioneel en doet dat van voormalig Fleet Fox Josh Tillman (Father John Misty) verbleken. Het nieuwe materiaal klinkt op het eerste gehoor buitengewoon interessant en kan zorgeloos op een (solo)album uitgebracht worden.
Even lijken we het hoogtepunt van de avond al gehad te hebben. Wanneer Joanna Newsom opkomt en ‘Bridges And Balloons’ inzet vliegt haar ijle stem nog alle kanten op. Zelfs voor de doorgewinterde fan is het even wennen, met als resultaat dat iedereen volledig op scherp staat, waarna Newsom de controle (her)vindt over haar rekbare stem. Een krachtige opening en het startsein van twee uur pure magie. Soms zien we Newsom solo achter haar harp, soms rennend tussen vleugel en harp tijdens hetzelfde liedje, dan weer met haar vierkoppige band. Die band is – uiteraard – geen doorsnee begeleidingsband. Een drummer, een gitarist die een rits aan snaar- en blaasinstrumenten bespeelt en twee violisten die afwisselend zingen en viool en piano spelen. Allemaal met precisie en geheel in dienst van het liedje. De arrangementen van Joanna Newsom, waarbij sommige mede geschreven zijn door Jim O’Rourke en Van Dyke Parks, zijn uniek maar complex en lastig naar het podium te vertalen. Typerende nummers als het dik twaalf minuten durende ‘Emily’ of het magische ‘Cosmia’ willen nog wel eens wat gekunsteld over komen op plaat, maar live is daar geen sprake van. Tel daar een zeldzaam goed zaalgeluid bij op, en je hebt een indrukwekkend totaalplaatje.
Hoe goed haar band ook is, Joanna Newsom is de ster van de avond. Ze speelt een dwarsdoorsnede van haar oeuvre en het is ongelooflijk om te zien en horen hoe ze de meest complexe composities, voornamelijk van Have One On Me, uit haar mouw schudt. Het titelnummer, ‘Soft As Chalk’ met bulderende drums en ‘Baby Birch’ zijn hoogst ontroerende, creatieve stukken. Juist daarom zijn de wat simpelere popliedjes een welkome afwisseling. Ook de ‘gewone’ liedjes van The Milk-Eyed Mender en Divers zijn uitzonderlijk. ‘Peach, Plum, Pear’ is zo een perfect en goed volgbaar popliedje, terwijl het nieuwe materiaal heerlijk in het gehoor ligt. ‘Waltz of The 101st Lightborne’ en ‘Time, As A Symptom’ laten in hun kalmte de tijd even stil staan. Een mooi contrast met de Divers-singles ‘Sapokanikan’ en ‘Leaving The City’, die opvallend rocken en de hoofden van bezoekers goedkeurend mee laten knikken. Verbazingwekkend is ook het titelnummer van Divers, dat live een haast Steve Reich-achtig arrangement meekrijgt. Natte ogen werk. Eigenlijk geldt dat voor dit volledige concert, dat terecht de boeken in mag als buitencategorie. Twee uur lang wordt de spanningsboog op uitzonderlijke wijze vastgehouden. Daarbij blijkt Newsom ook nog een leuk, ontwapend mens met een goed gevoel voor humor. Het is bijna te mooi om waar te zijn. Zelfs het stemmen van haar harp is indrukwekkend. Hoe vaak konden we dat concluderen na een concert?