Interview: de schreeuwtherapie van Wednesday (OOR 7 2023)

Wednesday is voor het eerst in Europa en komt Amsterdam binnen rijden in een busje met weinig beenruimte. Karly Hartzman (26) — vol tattoo’s, zonder zwarte lippenstift — heeft een moment voor haarzelf in Wagamama aan het Leidseplein met een broodje bapao en een karaf water op tafel. Als we aanschuiven voor een kennismaking met de band lijkt de frontvrouw wat overweldigd door indrukken. Gister “Gröningen”, vertelt ze, vandaag Amsterdam. Ze wil van alles over Nederland weten. Op de stoep bij Paradiso staat een invalide auto geparkeerd. “Rijdt iedereen hier in zulke kleine auto’s?”

Voor het eerst in Nederland, maar Wednesday zijn geen beginners. Geen beginners omdat de buitenlandse bands — toen Nederland tijdens COVID-19 focuste op acts die wél op een Nederlandse podium konden staan — flink vlieguren heeft gemaakt. En geen beginners omdat Wednesday, met een snelheid waar Big Thief van terug zou deinzen, nieuw werk deelt. Met Rat Saw God, album vijf, begin Europa interesse te tonen. NRC geeft vijf ballen voor de “weergaloze grasmaaierrock” en eind mei is de bovenzaal van Paradiso ruim voor het optreden uitverkocht. 

Er kleeft iets mysterieus aan het kwintet uit Asheville. Misschien door de tegenstellingen — oud en nieuw, smerig en schoon, hard en zacht — die de band opzoekt. Iedereen lijkt andere inspiratiebronnen te horen in Rat Saw God. Fans horen Pavement en Lucinda Williams, My Bloody Valentine en the Kinks, Louden Wainwright III en Sonic Youth. Wat wel duidelijk is: de band heeft verschillende stijlen in de vingers. Hoe je de band ook noemt, van de mix tussen country en shoegaze probeert de band een standaard te maken.

Hoe omschrijf je Wednesday voor iemand die de band niet kent?
Karly: “Door Shoegaze beïnvloede countrymuziek, haha. Ik doe wat goed voelt, verder maakt het niet veel uit hoe mensen het omschrijven.”

Wat is het beste Shoegaze album ooit gemaakt?
Karly: “Loveless, duidelijk, verantwoordelijk voorveel moderne bands. In Loveless zag ik een gevalideerde manier om woede en emotie te uiten. Daarom wilde ik muziek maken.”

Mijn collega komt naar Amsterdam voor Wednesday met zijn 16-jarige dochter. Hij houdt juist van Americana. 
Karly: “Hell yeah! Dat zijn mijn favoriete fans. We krijgen elke avond een mix van oudere mannen die veel van country weten en jonge, hippe tieners. Ik vind het een compliment als er oudere mannen staan: als nieuwe band is die groep moeilijker te bereiken. Oude mannen hebben meer gezien.”

Wat vindt de oudere doelgroep van de hardere Wednesday? De eerste minuten van Rat Saw God hakken er vrij verpletterend in.
Karly: “We spelen hard materiaal live nog harder. Als muzikant moet je accepteren dat muziek nooit voor iedereen is. Dit album heb ik niet gemaakt in de hoop dat iemand het goed zou vinden. Het idee dat mensen Rat Saw God waarderen is geweldig. Maar ik blijf gewoon doen wat ik doe, ongeacht succes. Dat is mijn zekerheid.”

Nog een zekerheid: zo enthousiast als Hartzman van country en shoegaze wordt, zo enthousiast wordt ze ook van literatuur. Hartzman schrijft graag liedjes met kleine, huiselijke observaties. ‘Bull Believer’ gaat over de oudejaarsavond waarop haar neus hevig begon te bloeden, terwijl een vriend Mortal Kombat speelde. Niet bang om haar leven te delen, geeft ze soms een inkijkje in het leven van Amerikaanse twintigers. Het hitgevoelige ‘Chosen to Deserve’ gaat over het gebruik van drugs. “I used to drink ’til I threw up on weeknights at my parents house. My friends all took Benadryl ’til they could see shit.” Een van haar vrienden kreeg een overdosis. “He had to get his stomach pumped. They took him over to the hospital and told us he was lucky to survive.”

De personages in je liedjes bestaan echt. Het zijn je vrienden, collega’s en familie. Hoe reageert je omgeving daarop?  
Katy: “Ik heb hun toestemming gevraagd. Iedereen voelt zich — ondanks het vreemde en verdrietige materiaal — vereerd. Ze worden onsterfelijk gemaakt als liedje, op een vreemde manier zullen ze voor altijd leven.”

Hoe is het om intieme en persoonlijke observaties te delen in je liedjes?
Karly: “Het is heel therapeutisch. Ik vergeet het publiek als ik zing. Ik deel iets luids, iets dat schreeuwt. Als ik het in me zou laten, zou het me opvreten, nu laat ik het los. Het voelt goed om emoties eruit te gooien iedere avond. Ik kan het iedereen aanbevelen.”

Waarom ben je fotografie gaan studeren?
Karly: “Ja, maar ik ging studeren omdat mijn grootouders vonden dat ik écht in het bezit moest zijn van een diploma. Fotografie klonk als de makkelijkste weg. Nu heb ik een schuld van 20.000 dollar. Dat ben ik nog aan het verwerken.”

Je liedjes lijken op foto’s. Sommige details vallen in het kader, andere vallen buiten de compositie en wekken suggestie.
Karly: “Ik zie inderdaad verbanden. Ik denk dat ik mijn manier van schrijven ontwikkelt heb tijdens het fotograferen. Wie foto’s maakt gaat automatisch letten op details. Fotograferen heeft onvermijdelijk mijn manier van kijken beïnvloed. Beide gaan over beelden, beide gaan over manieren van kijken.”

Naast fotografie ben je ook geïnteresseerd in boeken. Waarom bedank je auteurs als George Saunders en Lynda Berry in de liner-notes van Rat Saw God? 

Karly: “Ik was geen lezer op school. Maar toen ik schrijvers tegen kwam die ik leuk vond om te lezen… Muziek werkt hetzelfde. Als kind haat je de muziek die je ouders draaiden. Dan vind je je eigen muziek en denk je: dít is mijn leven. Je moet je vinden wat voor jou is. Dat kost tijd.”

Wie introduceerde je tot de wereld van boeken?
Karly: “Zuidelijke schrijvers die simpele taal gebruik. Ik ben van mening dat boeken met moeilijke taal overschat zijn. Je kan zoveel bereiken met simpele taal, gewoon, door woorden naast elkaar te zetten. De verhalen die mensen betrokken houden zijn goede verhalen. Die verhalen hebben geen metaforen en dure woorden nodig. Veel schrijvers uit zuidelijke staten begrijpen dat. Ik houd daarom van het werk van Harry Crews uit Florida en Mary Karr uit Texas. Er is niet veel verschil tussen schrijvers en liedjesschrijvers: het enige wat muzikanten doen is een vierde dimensie van muziek toevoegen.”

Leent muziek zich om simpele verhalen te vertellen?
Karly: “Absoluut. Country muziek vertelt vaak simpel verhalen. Voor mij is country de meest emotionele muziek omdat country-liedjes vol verhalen en humor zitten. Van traditionele muziek kun je veel leren: muzikanten gebruiken muziek om hun geschiedenis te bewaren. Ik houd van liedjes die over mensen gaan. Als muziek te abstract is, van een kunstacademie, raak ik mijn interesse kwijt.”

Het liefste Wednesday liedje is misschien wel ‘Formula One’. In ‘Formula One’ valt Hartzman in slaap tegen haar partner Jake, die gitaar in de band speelt. “I like sleeping with the lights on, you next to me watching formula one.” Ondanks dat de heftigste verliefdheid nu voorbij is, giechelt Hartzman als Jake ter sprake komt. Waar Hartzman bruist van enthousiasme, loopt Lenderman onderkoelt en schijnbaar verveelt rond, hij blijft liever op de achtergrond. De liedjes zijn duidelijk van Hartzman, die dicht bij Hartzman moeten blijven.

Je werkte in een koffiebar toen je Jake leerde kennen. Hoe kwam hij in Wednesday terecht?
Karly: “We wonen in een kleine stad. Dat we beide muziek maken was genoeg om elkaar tegen te komen. Ik begon Wednesday in 2018 en hij kwam naar de optredens. Uiteindelijk begonnen we te daten. Toen vroeg ik: wil je in mijn band spelen? Ik houd van je gitaarspel.”

Hoe is het om verliefde liedjes te zingen naast je partner op het podium?
Karly: “Ik vergeet het vaak. We zijn eraan gewend dat we intiem zijn. Hij speelt zijn muziek met mij, ik speel gitaar in zijn band, MJ Lenderman. Een liedje over Jake zingen voelt als niets, omdat we zo persoonlijk met elkaar delen, ook op het podium.”

Hoe is het om met elkaar op tournee te zijn en weinig ruimte te hebben?
Karly: “Niet makkelijk. We ruziën niet, maar ik vertelde een vriend: op tournee is er geen tijd om elkaar te missen. Dat missen helpt relaties. Dat kan als je afzonderlijk van elkaar leeft en aan het eind van de dag samen komt om de dag door te nemen. We delen elke dag onze dagen. Dat is een uitdaging, maar ik zou het niet willen missen.”

Jake en jij delen veel passies.  Heb je ook iets voor jezelf?
Karly: “Mijn visuele kunst is mijn eigen project. Ik maak veel kleren. Thuis maak ik t-shirts voor bandjes. Dat is mijn ruimte. Ons schrijfproces is ook afzonderlijk van elkaar. We praten niet met elkaar als we schrijven. Het werkt zo: als het materiaal klaar is en de band bij elkaar komt, dan mogen we elkaars liedjes horen.”

Na de optredens op South By South West deed je een boekje open over de financiën van de tournee. Wednesday hield 98 dollar over. Waarom deelde je dat?
Karly: “Ik ben blij dat het opgepakt was, maar het stoorde ons hoe het in eerste instantie aan de reacties. Mensen zeiden dingen als ‘je bent niet echt’ en ‘je verdient dit niet’. In Amerika is de cultuur om te lijden in stilte. Maar ik wil gewoon overleven. En ik wil dat ook voor mijn bandleden. Op het moment van de 98 dollar speelde ik in Wednesday, was ik aan het werken én aan het studeren. Ik kon niet rondkomen. Het was een frustrerende tijd.”

Vind je dat mensen open genoeg zijn over financiën in de muziekindustrie?
Karly: “Iedere industrie zou meer open moeten zijn over geld. Vooral in Amerika, daar doen mensen heel raar over geld. Als je een baan krijgt, mag je vaak niet praten over wat je verdient. Maar, zeker als je niet rond kan komen, moet je kunnen discussiëren over hoe het systeem verbeterd kan worden. Vooral op SXSW, een festival van een multimiljonair die zijn artiesten niet betaald, maar flink winst maakt op ticketverkoop. Zonder ons, zou je niet kunnen bestaan. And yet you treat us like crap.”

Is deze tournee financieel levensvatbaarder?
Karly: “Nee, haha. Nee. Hier zijn de reiskosten hoog. Het is heel lastig om geld te verdienen in het buitenland. We spelen de shows gewoon en financieren de mogelijkheid om in Europa te spelen zelf. Het is fijn om klein te beginnen. Mensen komen niet terug als ze geen intieme band voelen met de band.”

Jullie nemen uitzonderlijk snel muziek op. Uit welke plek kwam opener Hot Rotten Grass Smell voort?
Karly: “Dat kwam er spontaan uit in de studio. Het was tussen twee nummers, toen we opnamen. Ik kan me eigenlijk nauwelijks herinneren hoe we het maakten, omdat het zo snel opgenomen werd. Het is een kort nummer. Veel van ons materiaal komt er meteen volledig uit. Ik denk dat we onze stem gevonden hebben met Rat Saw God.”    

Hoe voel je dat je je stem gevonden hebt?
Karly: “Pas vrij recentelijk zie ik muziek als een optie. Muziek maken is grotendeels geluk. We werken hard, maar we hadden ook veel hulp van vrienden. Eén van de worstelingen voor een nieuwe band is ‘wat is onze stijl’. Zoals je weet dat George Saunders een verhaal schrijft, zo werkt dat ook met muziek. Het heeft vier albums gekost om daar te komen. De toekomst voelt makkelijk.”

De volgende plaat is al af, vertelde je.
Karly: “hm-mh. De rest mag het nog niet horen, maar ik heb alle liedjes en melodieën liggen.”

Je draagt een geheim mee.
Karly: “Ja, hoewel ik nog geen demo’s opgenomen heb. Af en toe laat ik wel iets doorschemeren. Een zinnetje. Een beetje plagen. In januari gaan we de studio in.”

Voor OOR 7 2023.