Onderwijs speelt geen rol in de politieke campagne (ED)

Met een demonstratieve BAM! laat Gijs een stapel uitschrijf-formuleren op tafel vallen. Krieno begint met een stalen gezicht een meeslepende monoloog. Waarom kiezen wij, de jongeren van de toekomst, er voor om leraar te worden? Waarom willen we mogelijk werkeloosworden als we óók onze dromen kunnen volgen? Drie studenten lopen naar voren en schrijven zich uit. De populaire studie tot geschiedenisleraar kampt al langer met een probleem. Er zijn meer studenten dan banen. Tien jaar later begint de zomervakantie terwijl 73 scholen nog een leraar geschiedenis zoeken. Op 11 juli van dit jaar zijn scholen nog op zoek naar 343 docenten Nederlands. 

Schooljaar 2023-2024 begint één op de negen klassen zonder leraar. Een nieuw record, in een sector met dalende leerresultaten, mentale problemen bij jongeren en een groeiend lerarentekort. Maar in een politieke campagne die zwanger is van hoop lijken deze onderwijsproblemen plotseling verdwenen. Kijk naar de drie grootste partijen in de peilingen — PvdA/GroenLinks, NSC en VVD. Geen van de twaalf PvdA/GroenLinks verkiezingsposters gaat over onderwijs. Het blijft vaag hoe Omtzigt’s NSC over onderwijs denkt. De VVD verkiest one-liners boven vergezichten, zonder reflectie op het uitgevoerde onderwijsbeleid van vier VVD kabinetten. 

Het onderwijs als publieke voorziening krijgt al langer politieke klappen. Internationaal vergelijkingsonderzoek toont dat Nederland de publieke voorzieningen in de jaren 1980 en 1990 snel afbrak en zelfs internationaal koploper werd in dit bezuinigingsoffensief. In de politieke omgang met onderwijs is gedurende 40 jaar weinig écht verandert. Tijdens College Tour 2011 vraagt een student aan Mark Rutte: ’Als u één wet of bepaling mag aanpassen, wat zou dat dan zijn?’ Dat mensen makkelijker een bedrijf kunnen starten, antwoordt Rutte opgewekt. ‘En alles weghalen wat daarvoor in de weg staat’. Rutte mag dan hinten naar een onderwijscarrière na zijn premierschap en het lerarentekort ‘een topprioriteit’ noemen, zinnige adviezen om het lerarentekort aan te pakken werden ook onder Rutte dertien jaar genegeerd. Nieuwe bestuursculturen bieden weinig onderwijshoop. Thierry Baudet stelde dat Nederland werd ‘ondermijnd door docenten en universiteiten’. En net als Baudet kwam Caroline van der Plas dit jaar met een meldpunt voor leraren die ‘hun eigen ideologieën verspreiden onder leerlingen.’ Als antwoord op het lerarentekort verzon BBB een stage voor leraren in de agrarische sector. Wat moeten jongeren van onderwijs denken, als de politiek zo met hun onderwijs omgaat?

Die vraag zou een belangrijk puzzelstuk moeten zijn in het lerarentekort. Kort gesteld is de uitstroom van ervaren leraren groter dan de instroom van jonge leraren. Het is niet zo dat mijn leerlingen, die vrijwillig minimentor worden en met persoonlijke vlogs uitgroeien tot rolmodellen voor kansarmere pubers, geen goede leraren kúnnen worden. Maar kiezen voor het onderwijs is kiezen voor de langere termijn. Dit is mijn negende jaar als docent en ik weet steeds beter wat ik voor de klas doe. Het onderwijs wordt zo ieder schooljaar leuker. Maar investeren onze jongeren ook in onderwijs — waar één op de vier starters binnen vijf jaar vertrekt — als TikTokkers vertellen dat ze bij de #1percent horen die jong kan gaan rentenieren? Als de politiek pas na dreiging van een landelijke lerarenstaking, na gemor en geaarzel, onderwijslonen gelijk trekt met de inflatie? 

Soms denk ik terug aan Gijs en Krieno. Hoe had mijn eigen leven eruit gezien als ik ook een uitschrijf-formulier had gepakt? 

En dan zit ik dinsdag, na acht lesuren, op de fiets naar huis. Dinsdag begrijpen leerlingen opeens waarom India de landsnaam wil veranderen in ‘Bharat’. Dinsdag vertelt een jongen tijdens een bijzonder mentorgesprek dat hij in een friettent is gaan werken omdat hij later ‘een gezin wil bouwen’. Dan denk ik vrolijk: ja, dit is mijn beroep. En daarna voel ik toch ook weer schaamte en verdriet. Omdat de politiek maar pleistertjes blijft plakken op onderwijswonden. Omdat de politiek geld tot sluitstuk verheft en daarmee een bepaald type jongeren creëert. Omdat de onderwijscrisis geen rol krijgt in de politieke campagne, terwijl de politiek zich die onderwijsonverschilligheid niet kan veroorloven.

Dit artikel verscheen 7 oktober 2023 in het Eindhovens Dagblad.