Opinie: Het onderwijs heeft mensen als juf Marga nodig, zodat kinderen zich gezien voelen (De Volkskrant)

Als kind worstelde Daan Krahmer met leren. Nu hij zelf docent is, ziet hij overeenkomsten tussen het onderwijsbeleid van minister Dennis Wiersma en de houding van zijn vroegere juf: leerlingen moeten presteren, presteren, presteren.

Toen ik mijn leertaak in groep 3 niet afkreeg verbond juf Eva daar consequenties aan. Als de schoolbel ging en het gekletter van stoelen klonk, bleef ik als enige achter in de klas. Van juf Eva mocht ik niet pauzeren, niet buitenspelen. Ik voelde mijn tenen krullen in mijn schoenen, leunde op mijn voetzolen. Ik mocht pas eten, drinken en buitenspelen als ik haar leerdoelen had behaald.

Leren ging bij mij niet vanzelf: de teksten begreep ik prima, maar mijn drie jaar jongere broertje ging er sneller doorheen. Mijn ouders dachten dat die traagheid kwam door mijn leerhandicap, omdat ik te vroeg geboren werd. Mijn eerste weken bracht ik door in een couveuse.

Als ik terugdenk aan die school, denk ik aan gestraft worden, moeten presteren, doelen halen, een juf die boos keek en haar teleurstelling uitsprak. Mijn ouders haalden me van school.

Het was eng om naar een andere school te gaan, maar gelukkig bleek mijn nieuwe juf, juf Marga, net zo positief als de sfeer in het klaslokaal. Juf Marga bakte pannekoeken voor ons op haar verjaardag en spaarde Pokémonflippo’s, om de belevingswereld van haar leerlingen te begrijpen. Iedereen was aardig voor elkaar. Iedereen hielp elkaar. Klasgenoten gaven elkaar complimenten.

De lessen van juf Marga waren voorspelbaar en gestructureerd. In de ochtend werkten we tot elf uur aan doelen, in de middag mocht iedereen spelen en plezier maken. Leerlingen kregen inspraak en mochten leren wat ze wilden leren.

Ik vond tekenen en schrijven leuk. Juffrouw Marga verzon ‘de tekenclub’, waar ik les mocht geven aan klasgenootjes. Daar realiseerde ik me hoe bijzonder het onderwijs kan zijn; omdat ik me gezien voelde en ervoer hoe mooi het is om anderen te helpen.

Juf Marga werkte minder aan doelen dan juf Eva.

Bij juf Marga haalde ik meer doelen dan bij juf Eva.

Nu rapporten de noodklok luiden over de kwaliteit van het onderwijs, lijkt een juf Eva aan het roer te staan bij het ministerie van Onderwijs. Basisvaardigheden, basisvaardigheden, basisvaardigheden, herhaalt onderwijsminister Dennis Wiersma als een mantra. En die leraren met al die vakantieweken moeten gewoon wat harder werken, dat belonen we met een bonus.

Maar Wiersma bestrijdt gevolgen, geen oorzaken. Politici die stellen dat er sprake is van ‘ideologische beïnvloeding’ in het onderwijs hebben gelijk. Er is echter geen sprake van ‘linkse indoctrinatie’, zoals zij beweren: onder vier neoliberale kabinetten van Mark Rutte werden scholen juist steeds meer benaderd als bedrijven.

Onderwijsmanagers — ‘weg met die softe pedagogiek en didactiek!’ — verzakelijkten het onderwijs en leerlingen werden gereduceerd tot targets en doelen. Maar leerlingen zijn mensen van vlees en bloed, kwetsbaar en altijd in ontwikkeling.

Al langer klinkt de roep om het roer om te gooien in het onderwijs, zo ook van minister Wiersma. Zijn woorden – verpakt in flitsende filmpjes, vrolijke foto’s, pakkende oneliners – klinken fris op social media. Maar vergis je niet: het zijn bliksemafleiders van een snoeihard beleid dat focust op doelen halen, presteren, toetsen en meten. Wiersma’s nadruk op beheersing van ‘basisvaardigheden’ is dus geen breuk met eerder onderwijsbeleid. Leerlingen blijven nog altijd targets die bedrijfsmatige doelen moeten halen.

Ondertussen verslechtert het mentaal welbevinden van leerlingen, ook na corona, en omschrijven scholieren hun school als een prestatiegerichte ‘toetsfabriek’. Maar de ambitieuze Wiersma werkt niet samen met deze leerlingen. Het lijkt er zelfs op dat zijn haastige beleidsveranderingen vooral voortkomen uit politieke profileringsdrang.

Zo bleek onlangs dat medewerkers die niet aan zijn strenge eisen voldeden, het moesten ontgelden. Wiersma schreeuwde tegen ambtenaren, smeet met deuren en zette mensen onder druk. De klas van meester Wiersma komt niet over als de bemoedigende plek waar leerlingen leerdoelen behalen.

Ik weet niet of juf Eva het ooit had kunnen geloven, maar de leerling die slecht kon lezen is uiteindelijk docent geworden. Een docent die voor zijn plezier leest. En dat heeft hij te danken aan juf Marga. Juf Marga had oog voor leerlingen, informeerde naar ze, dacht met ze mee, ging op zoek naar goede boeken met prikkelende inhoud.

Toen ik vorige week een nieuw boek ging halen, kwam ik een 15-jarige leerling tegen. In de Eindhovense boekwinkel Van Pierre straalde de leerling met een dikke paperback onder haar armen. De leerling en ik hadden iets gemeen: we besteedden onze vrije tijd aan het verbeteren van onze ‘basisvaardigheden’. Omdat we het willen, écht willen, niet omdat het moet.