Je kan prima les(sen) ophangen aan een dilemma. Het is een speelse variant van de theoretische Inquiry Based Question (IBQ). Mijn presentatie tijdens het VGN Congres op 15 maart in Slot Loevestijn.

Dilemma’s. We komen ze dagelijks tegen. En ze zijn populair! Zo is er een succesvolle website die iedere dinsdag een dilemma online zet (dilemmaopdinsdag.nl). Tegenwoordig ligt er zelfs een spelvariant vol absurde, lachwekkende dilemma’s in de winkel. Er is één regel: je moet kiezen. Als leraar klinkt dit je vast bekend in de oren; elke dag kom je (historische) dilemma’s tegen, waar je op de een of andere manier mee om moet gaan. Daar gaat deze lesvoorbereiding over.

Stap 1: formuleer een onderzoeksvraag
Je les staat of valt met een prikkelende, onderzoeksmatige vraag. Onderstaand voorbeeld werkte in mijn lespraktijk, bij een lessenreeks over het interbellum aan 3vwo.

De klas is de gemeenteraad van een fictief dorp en gaat bepalen of…

Woodrow Wilson wel of niet een standbeeld verdient

Dat is een historisch dilemma en een moeilijke vraag om te beantwoorden. De persoon Wilson heeft namelijk goede en minder goede eigenschappen. Aan de ene kant stond hij aan de wieg van internationale samenwerking met zijn Volkerenbond en ontving hij de Nobelprijs voor de vrede. Aan de andere kant werden zijn vijftien punten beoordeeld als hypocriet, was hij fan van racistische moppen en had hij een zware stem in het vernietigende Verdrag van Versailles.

Omdat er verschillende perspectieven zijn, moet er een weloverwogen keuze gemaakt worden. Dat maakt deze vraag sterk genoeg om langere tijd over na te denken.

Stap 2: sluit aan bij de belevingswereld van leerlingen
Je kunt van leerlingen niet verwachten dat ze direct de complexiteit van deze vraag inzien. Toch komen leerlingen in hun dagelijks leven vaak voor maatschappelijke situaties te staan die meerdere kanten hebben. Onwaarschijnlijk populair onder tieners is bijvoorbeeld de controversiële rapper XXXTentacion. Leerlingen worden vrolijk en enthousiast van zijn muziek, maar de rapper in kwestie is ook een figuur die vrouwen heeft mishandeld en veroordeeld is voor criminele daden. Hoeveel waarde hecht je, met deze kennis, aan de liedjes van XXXTentacion? Nu is de vergelijking tussen XXXTentacion en Wilson misschien wat vergezocht, maar als dilemma zijn ze vergelijkbaar. Beide dilemma’s hebben twee kanten. Historische situaties kun je van verschillende perspectieven bekijken, waar baseer je jouw antwoord op?

Stap 3: het onderzoeksproces
Nu leerlingen een idee hebben wat de vraag inhoudt, kun je het niveau van de klas bepalen. Afhankelijk van het niveau van de leerlingen kun je kiezen om ze bronmateriaal zelf te laten zoeken of zelf bronmateriaal aan te leveren. Je levert veel verschillende, elkaar tegensprekende bronnen aan. Leerlingen bekijken de bronnen uitvoerig op betrouwbaarheid, representativiteit en relevantie en wegen deze manieren van historisch redeneren mee in het uiteindelijke oordeel.

Stap 4: eindopdracht
Wanneer leerlingen stap drie hebben doorlopen is het zaak dat ze hun oordeel te verwerken in een eindopdracht. Je kunt leerlingen een essay laten schrijven, een spotprent laten maken of een minitentoonstelling laten creëren. Een leuke verwerkingsopdracht kan ook het creëren van een “historische Pokémon kaart” zijn. Leerlingen hebben direct een idee wat een historisch variant op deze “rage zonder eind” inhoudt; een overwogen sterkte/zwakteanalyse van een historische actor, inclusief passende illustratie.

Stap 5: evaluatie
Bespreek de opdracht na. Reflecteer met de klas op het leerproces. Kwam iedereen tot dezelfde uitkomst? Wat zijn overeenkomsten? Wat zijn verschillen? Is de vraag beantwoord vanuit het perspectief van het heden of vanuit het verleden? Etc.

Dankjewel voor de uitnodiging VGN! 🙂