Serieuze thematiek scoort. Waarom waagt geen enkele grote artiest zich dan aan een klimaatalbum? (DeMorgen)

Institutioneel racisme, de uitwassen van het kapitalisme, de innerlijke worstelingen van lhbtiq+-jeugd: serieuze thematiek te over in de hedendaagse populaire muziek. Maar als het om klimaat gaat, blijft het nagenoeg stil. De wereld wacht, wanhopig, op een artiest die een plaat maakt over de klimaatcrisis.

Jongeren voeren actie bij De Nachtwacht, klimaatactivisten gooien soep over een Van Gogh, plakken zichzelf vast aan de tafel van Eva Jinek. In de klimaatcrisis is de jeugd luid aanwezig omdat hún toekomst op het spel staat. Het is niet de eerste jeugdbeweging: provo’s, punkers, krakers en hiphoppers streden ook voor een betere wereld. Deze bewegingen weerspiegelden zich in muziek. En de muziek van nu is in beweging. The Guardian vatte het muziekjaar 2022 samen als ‘het jaar van de albums met een groot statement’. Maar terwijl de muziekindustrie diverser, politieker en ruimdenkender wordt, is het wachten op muziek over het klimaat. Want het grote klimaatalbum? Dat moet nog worden gemaakt.

De wereld verandert. De zomer van 2022 was de warmste en droogste zomer van Europa. Die warmste zomer werd opgevolgd door de warmste oudejaarsdag, een winterhittegolf en weer warmterecords in januari en februari van 2023. In die opwarmende wereld werden onder meer Amerika, Frankrijk en Duitsland geconfronteerd met onbeheersbare bosbranden.

Terwijl de pauzes tussen deze nieuwsberichten korter worden, erkennen meer en meer politieke partijen, van links tot rechts, dat het klimaat echt een probleem is. En het veranderende klimaat sluipt in het hart van politieke kwesties als de woningcrisis, energiecrisis en stikstofcrisis. Waar in Nederland tijdens de Provinciale Statenverkiezingen uit 2019 de vorm van klimaatverandering ter discussie stond, is dat in 2023 de inhoud geworden. Het klimaat is geen probleem meer van links of van rechts. Nee, klimaat is geëmancipeerd tot een probleem van mensen.

De klimaatcrisis is óók een cultuurcrisis. In The Great Derangement, een lang essay uit 2018, vraagt Amitav Ghosh zich af waarom er in fictie wordt gezwegen over klimaatproblemen veroorzaakt door opwarming van de aarde. Ook de invloedrijke David Wallace-Wells schrijft in De onbewoonbare aarde, uit 2019, over het gemis van een grote klimaatroman. Maar de grote klimaatroman – ongetwijfeld in de maak, of misschien al geschreven – gaat ontlezende jongeren die gruwelen van het woord ‘essay’ niet bereiken.

Muziek is een tak van kunst en cultuur die wél populariteit geniet onder jongeren (ondanks de inflatie kopen meer en meer mensen vinyl en zelfs voor 300 euro per kaartje verkocht Lowlands in een kwartier uit). Maar de muziekwereld schiet tekort in het behandelen van de klimaatcrisis.

Dat is zonde, want de functie van muziek is méér dan vermaken. De liedjes van Adele, bijvoorbeeld, scoren. Adeles liedjes komen voort uit hartzeer, zijn verdrietig. Het is een genre dat troost biedt. Muziek is ook alom vertegenwoordigd aan het eind van mensenlevens. Zelden vindt een uitvaart plaats zónder muziek. Muziek biedt hier troost, helpt helen.

Muziek kan ook strijdvaardig maken. Hoop bieden. Lang voordat de eerste muziek werd vereeuwigd op plaat gaven generaties muziek aan elkaar door. Kijk naar de muziek die tot slaaf gemaakten op voormalige koloniën voor elkaar maakten. In de tijd dat mensen alles werd ontnomen, bleef muziek overeind als bindmiddel.

Het argument dat muziek enkel leuk moet zijn, is daarom onhoudbaar en onjuist. Dit jaar verbrak To Pimp a Butterfly op de website Rate Your Music het wereldrecord voor best beoordeelde album aller tijden. Het derde album van rapper Kendrick Lamar werd door een wereldwijde community van muziekliefhebbers het beste album ooit genoemd. To Pimp a Butterfly is een modern monument, dat naast vermaak de complexe nalatenschap van slavernij, kapitalisme en institutioneel racisme omschrijft.

Kendrick Lamar is niet de enige muzikant die over serieuze thematiek schrijft. Frank Ocean, in oktober headliner op het gigantische Coachella, bezingt de innerlijke worstelingen van lhbtiq+-jeugd en Beyoncé wijdde Renaissance aan eerherstel voor de zwarte queer community ten tijde van de aidspandemie. Billie Eilish en SZA zingen over mentale gezondheid, Stromae zingt over suïcidale gedachten. Lana Del Rey schreef een meesterwerk over vrouw-zijn en aanstaande superster Raye scoorde een hit over seksueel grensoverschrijdend gedrag. Serieuze thematiek scoort.

Hoe is het, dit wetende, mogelijk dat geen enkele grote artiest zich aan een klimaatalbum durft te wagen? In de tijd dat bedrijven, organisaties, individuen en jongeren smeken om een beter klimaat blijft de muziekwereld afwachtend. Er zijn weliswaar een paar uitzonderingen (Weyes Blood, The Weather Station en Froukje) die in nummers op het klimaat ingaan, maar het grote album ontbreekt. Mainstreamartiesten, de artiesten met een grote achterban, de headliners van de wereld? Stilte.

Welke artiest gaat geschiedenis schrijven met het grote klimaatalbum? De wereld wacht, wanhopig, op jullie.

Voor DeMorgen. 7 april 2023.