Zinvol lesgeven (Onderwijsblad AOb)

Wanneer is onderwijs waardevol? 

Wat ik soms mis in het onderwijs — en zeker in het huidige onderwijsbeleid — is aandacht voor plezier in leren. Aandacht voor het stimuleren van nieuwsgierigheid. Leren is geweldig, leren is super leuk. Maar leren gaat nu vaak over presteren, over onderwijs dat direct resultaat moet hebben, over nu-leuk, nu-nuttig en nu-doeltreffend onderwijs. Weinig jongeren worden daar écht enthousiast van.

Vorig schooljaar maakte ik een lessenreeks over de geschiedenis van Brazilië. Een samenwerking met een paar bekende Braziliaanse muzikanten, die herinneringen ophaalden aan de militaire dictatuur tussen 1968 en 1985, de historische context waaronder ze hun bekendere albums maakten. Grofweg de helft van mijn leerlingen noemde de geschiedenis van Brazilië — waar ze nooit eerder les over kregen — “geen geschiedenis”. Bij de andere helft triggerde de geschiedenis van Brazilië juist nieuwsgierigheid. 

Deze lessenreeks voerde ik uit in maart. Dat is vijf maanden geleden. Toch is een groepje nog steeds, vrij dedicated, de muziekgeschiedenis van Brazilië aan het verkennen, een thema waar ze niets over wisten. Via de muziek van Jorge Ben, Gal Costa, Milton Nascimento en Marcos Valle maken de tieners nu kennis met niet-Westerse geschiedenis en ideeën. 

Tijdens de zomervakantie maakten een oud-leerling een geweldige video als eerbetoon aan “the legendary Marcos Valle”. Die video stuurde de leerling op naar de artiest, die sinds 1963 albums maakt en gesampled werd door hiphop artiesten als Childish Gambino en Kendrick Lamar. Valle (1943) heeft de video op 16 augustus opgepikt en gedeeld met zijn 79.000 volgers.

Onlangs deelde de onderwijsinspectie nog een infographic met vijf stappen voor een efficiënte les. Persoonlijk denk ik dat de onderwijskwaliteit omhoog gaat als leraren soms wat minder nadenken over ‘efficiënt lesgeven’ en wat vaker over ‘zinvol lesgeven’. In onderzoeken over de oorzaken van mentale moeilijkheden spreken leerlingen vaak over “de toetsfabriek” die het onderwijs geworden is. Dat is niet voor niets. Zelfs Hester van Twillert, de directeur Cito’s centrale toetsen en examens, zegt dat het huidige onderwijs teveel om toetsen en meten draait. “Het kan wel een onsje minder”, zegt van Twillert in juli tegen Trouw. 

In Nog wat geleerd vandaag maakt Maarten Huygen onderscheid tussen ‘nu-leuk’ en ‘later-leuk’ onderwijs. Een van mijn goede voornemens dit schooljaar is om bewust minder ‘nu-leuk’ onderwijs te ontwerpen en meer te focussen op onderwijs dan ook ‘later-leuk’ kan zijn. 

Zoals de geschiedenis van Brazilië.

Dit artikel verscheen in het oktobernummer van het Onderwijsblad (AOb).